Cami mimarisine bilimsel bakış

Diyanet İşleri Başkanı Prof. Dr. Mehmet Görmez, 2-5 Ekim tarihleri arasında İstanbul’da düzenlenecek 1. Ulusal Cami Mimarisi Sempozyumu ile ilgili bir basın toplantısı düzenledi.

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Yalçın Karayağız ve Mimarlık Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Güzin Konuk’un da katıldığı toplantıda konuşan Diyanet İşleri Başkanı Görmez, konuşmasının başında dün akşam saatlerinde Afyonkarahisar’da meydana gelen patlamada hayatını kaybeden şehitler için başsağlığı dileklerinde bulundu. Başkan Görmez, “Afyonkarahisar’da meydana gelen talihsiz olay sonucu hayatını kaybeden şehitlere rahmet, yakınlarına ve Türk milletine başsağlığı diliyorum.” dedi.

Türkiye’de son günlerde yoğunlaşan cami mimarisi ile ilgili tartışmaları yakından takip ettiklerini belirten Başkan Görmez, bazı eleştirilerin dozajını yüksek bulmalarına rağmen tartışmalardan memnun olduklarını söyledi.

Türkiye’deki camilerin yüzde doksan dokuzunun halk ve yardımseverler tarafından yapıldığını dile getiren Başkan Görmez, yasal olarak cami yapım süreçlerinin hiçbir aşamasında Diyanet İşleri Başkanlığının görev ve sorumluluğu bulunmadığını hatırlattı.

Cami mimarisi konusunda Diyanet İşleri Başkanlığının eskiden beri bazı çalışmaları olduğunu vurgulayan Başkan Görmez, sempozyum kararının da tartışmaların başlamasından çok önce alınmış bir karar olduğuna işaret ederek, cami mimarisi ile ilgili ilk çalışmaların iki binli yıllarda yapıldığına dikkat çekti.

Diyanet İşleri Başkanı Görmez’in açıklamalarında öne çıkan başlıklar şöyle:

Ülkemizde uzunca bir süredir tartışılan cami mimarisi, caminin işlevselliği, estetiği ve yerindeliği gibi konularda basında yer alan her türlü yazı ve yorumu arkadaşlarımızla değerlendiriyoruz. Her türlü eleştiriyi dikkate alıyoruz, özenle değerlendiriyoruz, hiçbir eleştiriden de alınmıyoruz. Bazı eleştirilerin dozajının yüksek olduğunun da farkındayız. Biz bütün bu tartışmalardan büyük bir mutlulukla istifade etmeye çalıştık. Hatta bu süreç içerisinde cami yapım süreçlerinde yasal olarak Diyanet İşleri Başkanlığının hiçbir görev ve sorumluluğu olmamasına rağmen biz doğrudan Diyanet İşleri Başkanlığına yönelik eleştirileri de kabul ediyoruz. Başkanlığımız bu konuda en azından toplumsal bir bilinç oluşturulması konusunda öncülük yapabilirdi. Daha farklı pek çok şey yapabilirdi. Aslında pek çok şey de yaptı ama biz belki de bunu toplumumuzun gündemine taşıma konusunda zaaf gösterdik.

Diyanet İşleri Başkanlığı olarak her yıl Ekim ayının ilk haftasını camiler haftası olarak kutluyoruz. Bu sene camiler haftasında iki büyük etkinliğimiz olacak. İlk olarak en önemli sorunlarımızdan biri olan ülkemizdeki 7 milyonu aşkın engelli vatandaşımıza göre dizayn edilmemiş camilerimizi gözden geçirerek yeniden dizayn etmek ve bu konuda toplumsal bir bilinç ve farkındalık oluşturmak için bir çalışmamız olacak. İkinci etkinliğimiz ise 2 Ekimde İstanbul’da düzenleyeceğimiz 1. Ulusal Cami Mimarisi Sempozyumu olacak. Ülkemizin en kadim üniversitelerinden ve bu konuda en köklü ve yetkin kurumlarımızdan olan Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitemizin öncülüğünde Türkiye’deki bütün mimarlık fakültelerimizi ve bu konuya emek vermiş bütün akademisyen hocalarımızı da işin içerisine katarak bir sempozyum gerçekleştireceğiz. Bu sempozyumu yapmaktaki amacımız, sadece bilimsel bir toplantı yapıp dağılmak değildir. En önemli amaçlarımızdan biri, ülkemizde ciddi bir konu haline gelen mimari, estetik, kentleşme, yapının insanla ve hayatla ilişkisi ve işlevsellik bakımından ciddi sorunlar yaşanan cami mimarisi konusunda toplumsal bir bilinç, bir farkındalık oluşturmaktır. Biz millet olarak 1970’li yıllardan itibaren ortalama her yıl bin civarında cami yapıyoruz. Amacımız işte bütün bu süreçlerde ortaya çıkan halkaları ve halkaların birbiri ile olan ilişkisini güçlendirmektir. Çünkü Türkiye’de camilerin yüzde doksan dokuzunu halkımız ve hayırsever vatandaşlarımız yapıyor. Öncelikle onlarda bir bilinç ve farkındalık oluşturmak gerekiyor. Camileri yapmak üzere dernekler ve sivil toplum örgütleri oluşturuluyor, onlarda bir farkındalık oluşturmak gerekiyor. Diyanet İşleri Başkanlığı keza bu sürecin içerisinde olmak durumunda. Mahalli idareler bu işin içinde. Çünkü projeleri onaylamak tamamen onların yetkisinde. Mülki idareler işin içerisinde ama en önemlisi de üniversitelerimizi, akademisyenlerimizi, bilim adamlarımızı, gerçekten mimarlık konusuna hem pratik hem de teorik açıdan emek vermiş bütün hocalarımızı da bu işin içerisine katarak bütün halkaları güçlendirmek istiyoruz.

Sempozyumla ilgili hazırlıklar yürütülürken cami mimarisi tartışması başladı. Biz geçen yıl bu çalışmalara başladığımızda henüz cami mimarisi ile ilgili hiçbir tartışma yoktu. Diyanet İşleri Başkanlığı önce bir “Cami Bilgi Bankası” oluşturdu. Öncelikle Türkiye’de var olan 85 bin cami ve mescidin en küçük detaylarına varıncaya kadar bütün özellikleri tespit edildi. Sosyologlarımızın oluşturduğumuz bu cami bilgi bankasının verilerini kullanarak çok ciddi akademik çalışmalar yapmaları lazım. Bu çalışmalar vesilesiyle köyden kente göç ve kentleşme süreciyle birlikte bir camikondulaşmanın da başladığını, camilerin nüfus oranına göre dağılımını, apartmanlar altında yaptırılan 5 bine yakın caminin varlığını, yollar üzerinde hiç kimseye danışılmadan yapılan ve pek çok açıdan içerisinde ibadet edilmesi bile mümkün olmayan nice mekânların cami ve mescit adı altında ibadete açıldığını tespit edildikten sonra bu toplumsal bilinci oluşturmaya ihtiyaç duyduk. Doğru yerden başladığımızı düşünüyorum. Çünkü tek başına başkanlığımızın bunun üstesinden gelmesi mümkün değil. Üniversitelerimizin ve bilim insanlarının da mutlaka bu işin içine daha aktif olarak katılması gerekiyor. Mevcut sorunların üstesinden gelebilmek için yeni bakış açılarına ihtiyacımız var. Bu yeni bakış açılarının bu sempozyumla ortaya çıkacağına inanıyoruz.