Aras Nehri kuş cenneti

Doğu Anadolu’da en çok kuş türü kaydedilen Kars-Iğdır sınırındaki Aras Nehri Kuş Cenneti’nde Türkiye halkası takılan Esmer Çıvgın (Phylloscopus fuscatus), Doğu Anadolu’da ilk kez görülen ve cennetin 277. kuş türü oldu. 119 türden 8417 kuşa Türkiye halkasının takıldığı 2016 yılında, Küçük Çinte (Emberiza pusilla) ve Sarıkaşlı Çıvgın (Phylloscopus inornatus) kuş türleri de Doğu Anadolu da ilk kez görüldü ve halkalandı.
11 yıldır her ilkbahar ve sonbahar sezonunda 1600 gün ve 25,000 bin saatin üzerinde halkalama yapılan Aras Nehri Kuş Cenneti’nde, sonbahar göçünün sadece 1 ayında Doğu Anadolu’ya yeni ve Türkiye genelinde de çok ender olan 3 kuş türünün daha görülmesi, yok olma tehlikesi altındaki Aras Nehri Kuş Cenneti’nin küresel önemini ve resmi olarak korunmasının gerekliliğini bir kez daha gösterdi.
Aras Kuş Araştırma ve Eğitim Merkezi, Kafkas Üniversitesi Kuş Araştırma Merkezi, Utah Üniversitesi ve Iğdır Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürlüğü işbirliğiyle yapılan 2016 yılı halkalama çalışmaları, 1 Nisan-6 Haziran ve 14 Ağustos-5 Kasım tarihleri arasında 151 gün boyunca her gün gerçekleştirildi. Kuşlara zarar vermeden yakayan özel yapım 545 metre sis ağıyla yakalanan 119 türden 9387 kuşun 8417’sine, her biri kimlik numarası taşıyan özel Türkiye halkaları takıldı. Halkalı olarak yakalanan diğer 970 kuşla beraber tür tayini yapılan her kuş, yaş, cinsiyet, üreme durumu gibi gerekli bilgileri ve ölçümleri alındıktan sonra salındı. Uzman halkacıların liderliğinde, 500’den fazla başvuru arasından seçilen 28 gönüllüyle zorlu sulak alanda her gün 16 saat gerçekleştirilen toplam 2464 saatlik yorucu arazi çalışmalarında en fazla halkalan kuş türü Kır Kırlangıcı (Hirundo rustica) olurken, onu Mavigerdan (Luscinia svecica), Çıvgın (Phylloscopus collybita), Bozötleğen (Sylvia borin) ve Saz Kamışçını (Acrocephalus scirpaceus) izledi. Kars ve Iğdır dışında birçok il ve bazı ülkelerden 238 kişi de Aras Kuş Araştırma ve Eğitim Merkezi’ni ziyaret edip çalışmalar hakkında bilgi aldı.
Iğdır'ın Tuzluca ilçesi Yukarı Çıyrıklı Köyü'nde, Aras Nehri ve Iğdır Ovası Önemli Doğa Alanlarının kesişiminde bulunan ve karşıladığı 4 Ramsar kriteri ile dünya çapında önemli bir sulak alan olan Aras Nehri Kuş Cenneti, etrafı kurak bozkırla çevrili bir vaha. Aras Nehri Kuş Cenneti, Avrupa ve Sibirya’dan Ortadoğu ve Afrika’nın zorlu coğrafyalarına gidip gelen milyonlarca kuş için bu göç koridoru üzerindeki en hayati konaklama, beslenme, üreme ve kışlama alanlarından olduğu için, 2013 yılında Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından Doğu Anadolu’nun ilk Tabiatı Koruma Alanı olmaya aday gösterildi.
Doğu Anadolu’nun En Zengini, 277 kuş türü ile Kars-Iğdır Aras Nehri Kuş Cenneti
Bölgede 2005 yılından itibaren Kars Kafkas Üniversitesi, Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma Milli Parklar (DKMP) Genel Müdürlüğü ve Utah ve Koç üniversiteleri öğretim üyesi Doç. Dr. Çağan Şekercioğlu’nun işbirliğiyle göçmen kuşlar üzerine göç araştırma çalışmaları yapılıyor. Türkiye kuş türlerinin çoğunu barındıran Aras Vadisi'nin göçmen kuşlar açısından ne kadar büyük bir çeşitliliğe sahip olduğunun önemine dikkat çeken Şekercioğlu şunları söyledi:
“Kuzeydoğu Anadolu’yu da içine alan Kafkaslar endemik kuş alanı, kuşlar için dünyadaki en önemli bölgelerden biridir ve ülkemizdeki kuş türlerinin %75’i burada kaydedilmiştir. Sadece 10 km2 bir alanda şimdiye kadar Türkiye kuş türlerinin %57’sini kaydettiğimiz Kars-Iğdır sınırındaki Aras Nehri Kuş Cenneti, biyolojik çeşitlilik açısından dünya çapındaki önemini bir kez daha gösterdi. 2005’de keşfettiğim bu muhteşem sulak alanda kurduğumuz Aras Kuş Araştırma ve Eğitim Merkezi halkalama istasyonunda, DKMP, Kafkas Üniversitesi ve fedakar gönüllülerimizin işbirliğiyle 11 yılda 183 türden 83.000’den fazla kuşa göçlerini takip için Türkiye halkası taktık. 277 kuş türü tespit ederek Aras Nehri Kuş Cenneti’nin Doğu Anadolu’nun en zengin kuş cenneti olduğunu belgeledik. Alanda henüz kaydetmediğimiz ama yakın çevrede yaşayan en az 52 diğer kuş türü daha olduğundan, araştırmalar devam ettikçe Aras Nehri Kuş Cenneti’nin 300 kuş türünü geçeceğine eminiz. Kuşlara taktığımız uydu vericileri ve diğer takip cihazlarıyla 3 kıtada düzinelerce ülkeye göçlerini takip ettik. 29 ülkeden ve düzinelerce üniversiteden yüzlerce gönüllü öğrenciyi eğittik. Verdiğimiz dilekçeler üzerine DKMP Genel Müdürlüğü, Aras Nehri ve Iğdır Ovası Önemli Doğa Alanlarının birleştiği noktadaki bu eşsiz sulak alana en uygun statünün "Tabiatı Koruma Alanı" olduğunu belirtti. Bu da Doğu Anadolu için bir ilk. Sayın Orman ve Su İşleri Bakanı Prof. Dr. Veysel Eroğlu, 2012’de TBMM’de “Bu kuş cennetini korumak boynumuzun borcudur” dedi ama hala bu alan resmi korumaya alınmadı.
Buranın Tabiatı Koruma Alanı ilan edilmesi, Kars, Iğdır ve Doğu Anadolu’da ekoturizm için büyük fayda ve marka değeri sağlayarak, Türkiye’nin ekoturizm ve doğa zenginliğinin uluslararası tanınırlığını da arttıracaktır. Düzinelerce ülkeden gelen yüzlerce gönüllünün desteklediği kuş araştırma, bilimsel turizm ve gönüllü turizm çalışmaları, Aras Nehri Kuş Cenneti’ni Iğdır’ın en önemli ekoturizm bölgesi haline getirdi. Aras Nehri Kuş Cenneti korunarak, kuş gözlem kulesi, konukevi ve ziyaretçi merkezi gibi yatırımlarla Iğdır’ın ekoturizm merkezi ve dünya çapında bir marka noktası haline gelmelidir. Ulusal ve uluslararası basında yüzlerce yazıya, televizyonda düzinelerce habere ve birçok belgesele konu olan Iğdır Aras Nehri Kuş Cenneti, aynı zamanda Iğdır’ın ve Doğu Anadolu’nun dünya çapında tanıtımı ve turizm kalkınması için de çok önemli bir noktadır.”
Kuş Halkalama Nedir?
Kuş halkalama, kuşlara zarar vermeyen çok ince ağlarla kuşları yakalayıp, her birinde özgün bir numara olan ve kimlik niteliği taşıyan, hafif, paslanmaz, alüminyum halkaları kuşların bacağına takarak kuş göçlerini ve kuş sayılarındaki değişiklikleri takip etmektir. 100 yıldan fazla bir süredir birçok ülkede milyonlarca kuş bu yöntemle araştırılmıştır. Üzerinde kuşun halkalandığı ülkenin adını ve ülke halkalama merkezinin adresini taşıyan bu halkalar, halkalı bir kuş tekrar yakalanırsa veya ölüsü bulunursa, kuşun nereden geldiğini gösterir. Örneğin 2007'de Güney Afrika'da halkalanan bir 2008 yılında Aras Kuş Araştırma ve Eğitim Merkez’inde tekrar yakalandı ve 8000 km uzaktan geldiği anlaşıldı.